کد مطلب:48419 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

بيشتر تأكيد آيات قرآني، بر نهاد فطرت آدمي است، يا تأكيد بر تعقّل؟ به عبارت ديگر، در خداجويي انسان در قرآنمجيد، چه قوّه ونهادي مورد خطاب است، فطرت يا عقل؟ استعمال افلا يعقلون و ريشههاي مشابه، بيشتر است يا آياتي كه بر فطرت خداطلبي، دلالت دارد؟

قرآن مجيد در آيات مختلفي، انسانها را به خداشناسي دعوت فرموده، از تمام وجود و ظرفيت انسان در اين راه استفاده كرده است، گاهي عقل انسان و گاهي دل و فطرتش را و گاهي عاطفه و احساس او را مخاطب قرار داده و از همة اين راهها استفاده نموده است. نكتهاي كه لازم است به آن توجه شود اين است كه هم سطح و ظرفيت مردم، متفاوت است و هم درجات خداشناسي مختلف; بر اين اساس، نميتوان گفت كدام راه، اهميّت بيشتري دارد.

اين نكته به شخص و سطح معرفت بستگي دارد; البته تكرار واژة عقل و تدبر و... در قرآن، از فطرت بيشتر است، امّا اهميّتش از فراواني آن، فهميده نميشود.(با استفاده از پيام قرآن، آيت اللّه مكارم شيرازي، ج 2، ص 30ـ40، دارالكتب الاسلامية.)

راه فطرت و دل يعني اين انسان به حسب ساختمان خاصّ روحي خود، متمايل و خواهان خداست. در انسان، خداجويي و خداخواهي و خداپرستي به صورت يك غريزه نهاده شده است، و به طور معمول، اهل عرفان از همين نقطه شروع ميكنند و آن را تقويت مينمايند; قلب را تصفيه و با مركب عشق به سوي خدا پرواز ميكند، امّا فلاسفه و متكلّماني از راه عقل و تفكر و استدلال و به سوي خدا حركت ميكنند، در صورت مقايسه نمودن اين دو بايد گفت: راه عقل دشوارتر است، امّا از يك نظر كاملترين است. هر يك از راهها، از يك نظر برتري دارد. راه دل، فطرت، از نظر شخصي، كاملترين راههاست; يعني براي هر فرد، بهتر و لذت بخشتر و مؤثرتر اين است كه از راه دل به خدا راه بيابد، ولي به هر حال شخصي است و نميتوان آن را به صورت يك علم قابل تعليم و تعلم براي عموم درآورد، بر خلاف راه عقل و فلسفه كه قابل تعليم و عمومي است.(مجموعه آثار، مرتضي مطهري، ج 6، ص 62ـ95، صدرا.)

در مجموع، قرآن از همه راهها استفاده كرده و هم عقل و هم فطرت انسانها را مورد خطاب قرار داده و هر راهي در موقع و موقفي از حركت از اهميّت خاصّي برخوردار است; با اين توجّه كه راه دل، شخصي و مطمئنتر و راه عقل، عمومي است.